អស់រយៈពេលជាង២០ឆ្នាំមកហើយដែលប្រទេសកម្ពុជាបានប្រកាន់យករបបប្រជាធិបតេយ្យសេរីពហុបក្ស។ ទាំងអ្នកនយោបាយទាំងប្រជាពលរដ្ឋបានស្គាល់ភាពចាស់ទុំខាងប្រជាធិបតេយ្យគួរឲ្យកត់សម្គាល់។ យ៉ាងណាក៏ដោយ ភាពចាស់ទុំនេះនៅមិនទាន់គ្រប់គ្រាន់និងនៅផុយស្រួយយ៉ាងខ្លាំង។ តាមរយៈសង្គ្រាមពាក្យសម្តី និងតាមរយៈការអនុវត្តជាក់ស្តែងនៅក្នុងឆាកនយោបាយជាតិក៏ដូចជានៅក្នុងគណបក្សនីមួយៗដែរ គេអាចស្វែងយល់បានពីចរិត«អ្នកប្រជាធិបតេយ្យ»នៅកម្ពុជា។ តើអ្នកនយោបាយខ្មែរបានប្រកាន់ចរិតជាអ្នកប្រជាធិបតេយ្យបានកម្រិតណាហើយ ?
រយៈពេលជាង២០ឆ្នាំក្នុងរបត់ប្រជាធិបតេយ្យ តើកម្ពុជាបានបណ្តុះគ្រាប់ពូជនៃវប្បធម៌នយោបាយថ្មីនេះបានកម្រិតណា? ដើម្បីឆ្លើយសំណួរនេះ គេគួរគប្បីពិនិត្យមើលចរិតអ្នកនយោបាយមុនគេពីព្រោះអ្នកនយោបាយគឺជាតួអង្គសំខាន់ជាងគេក្នុងការបណ្តុះគ្រាប់ពូជប្រជាធិបតេយ្យ។
ដែលហៅថា អ្នកប្រជាធិបតេយ្យគឺជាអ្នកដែលអាចបន្សាំខ្លួនបានយ៉ាងល្អទៅនឹងវប្បធម៌ពហុគំនិត ពោលគឺពាក្យរិះគន់ក្នុងន័យស្ថាបនា ឬក៏មតិផ្ទុយពីគំនិតរបស់ខ្លួនមិនមែនជារឿងគួរឲ្យខឹងច្រឡោតទេ។ ផ្ទុយទៅវិញវាគឺជាកញ្ចក់ឆ្លុះបញ្ចាំងពីចំណុចខ្វះខាតដែលជួនកាលខ្លួនឯងមើលមិនឃើញ។ ក្នុងន័យនេះ អ្នកប្រជាធិបតេយ្យតែងត្រៀមខ្លួនជានិច្ចក្នុងការទទួលយកពាក្យរិះគន់ និងស្តាប់មតិយោបល់របស់អ្នកដទៃដើម្បីកែលម្អចំណុចខ្វះខាតរបស់ខ្លួន។ លើសពីនេះ ការទទួលខុសត្រូវគឺជាលក្ខណៈសម្បត្តិមិនអាចខ្វះបាន។
ងាកមកមើលចរិតរបស់អ្នកនយោបាយខ្មែរវិញ មិនថាក្នុងបក្សកាន់អំណាចឬក្នុងបក្សក្រៅរដ្ឋាភិបាលទេ ពួកគេច្រើនតែសប្បាយតែនឹងពាក្យសរសើរ។ តែបើមានពាក្យរិះគន់វិញ ប្រតិកម្មច្រឡោតក៏កើតឡើងភ្លាមមួយរំពេច។ អ្នកដែលហ៊ានរិះគន់ បើជាមនុស្សនៅក្នុងបក្សជាមួយគ្នានឹងត្រូវគេលាបពណ៌ភ្លាមថាជាមនុស្សក្បត់បក្សឬលក់ខ្លួនទៅឲ្យបក្សដទៃ។
ក្នុងករណីដែលអ្នករិះគន់នោះស្ថិតក្នុងមជ្ឈដ្ឋានផ្សេងវិញ កម្រណាស់ដែលអ្នកនយោបាយទទួលយក។ ជាទូទៅ ពួកគេតែងបញ្ចេញប្រតិកម្មតបតយ៉ាងខ្លាំងៗរហូតដល់ប្រើពាក្យដៀលត្មះ ឬគម្រោះគម្រើយគួរឲ្យស្រកៀរត្រចៀកក៏មាន។ ដូច្នេះ អ្នកដែលចង់បានសុខ ចង់មានមុខតំណែង និងលាភសក្ការៈត្រូវតែពោលពាក្យសរសើរដល់មេកើយរបស់ខ្លួនទោះជាការសរសើរនោះមិនស្មោះត្រង់ក៏ដោយចុះ។
ជាការពិត ធម្មជាតិរបស់មនុស្សក្នុងលោកនេះ តែងចូលចិត្តពាក្យសរសើរ។ ការសរសើរដោយស្មោះត្រង់ចំពោះអំពើល្អរបស់អ្នកណាម្នាក់គឺជារឿងដែលត្រូវធ្វើដើម្បីជាការលើកទឹកចិត្ត។ ក្នុងន័យនេះ មនុស្សមិនគួរកំណាញ់ពាក្យសរសើរលើកទឹកចិត្តដល់អ្នកធ្វើល្អនោះឡើយ។ ប៉ុន្តែ អ្វីដែលត្រូវប្រយ័ត្ននោះគឺពាក្យសរសើរដែលមានន័យបញ្ចើចបញ្ចើហួសការពិត។ ជាពិសេសអ្នកដែលចាំតែទះដៃហៃអើនៅជុំវិញខ្លួនគឺជាថ្នាំពុលដ៏គ្រោះថ្នាក់សម្រាប់មេដឹកនាំនយោបាយ។
គ្រោះថ្នាក់នៅត្រង់ថា ពាក្យបញ្ចើញបញ្ចើ និងហៃអើទាំងនោះគឺជាថ្នាំសណ្តំដែលធ្វើឲ្យមេដឹកនាំនយោបាយស្រវាំងភ្នែកមើលលែងឃើញកំហុសឆ្គង ឬចំណុចខ្វះខាតរបស់ខ្លួន។ ទីបំផុត ទាំងអស់គ្នានឹងធ្លាក់ទឹកដូចទស្សនៈវិជ្ជាដែលបានបង្ហាញក្នុងរឿងព្រេងខ្មែរ«អាជ័យធ្លាក់ទឹក» ជាឧទាហរណ៍ស្រាប់។ រីឯគំនិតបក្សពួក គ្រួសារ និងអាត្មានិយម ដែលនៅតែស្តែងចេញយ៉ាងច្បាស់នៅក្នុងពិភពអ្នកនយោបាយក៏ជាភស្តុតាងបង្ហាញថាប្រជាធិបតេយ្យនៅកម្ពុជានៅមានកម្រិតទាបនៅឡោះយដែរ។ នៅពេលដែលអ្នកនយោបាយសម្លឹងឃើញផលប្រយោជន៍ផ្ទាល់ខ្លួននិងបក្សពួកជាធំ ពួកគេច្បាស់ជាទុកផលប្រយោជន៍សាធារណៈមួយអន្លើសិនជាមិនខាន។
ម្យ៉ាងទៀត ការធ្វើនយោបាយចង់តែឈ្នះតែខ្វះការទទួលខុសត្រូវ នយោបាយប្រជាភិថុតិ នយោបាយយកជើងរាទឹក... ក៏សុទ្ធសឹងជាវិញ្ញាសាឆ្លុះបញ្ចាំងពីភាពទន់ខ្សោយនៃវប្បធម៌ប្រជាធិបតេយ្យនៅកម្ពុជាដែរ។ មូលហេតុគឺមកពីអ្នកនយោបាយមួយចំនួននៅមិនព្រមបើកចិត្តឲ្យទូលាយដើម្បីទទួលយកវប្បធម៌ពហុគំនិត។ ពួកគេនៅតែស្ថិតក្រោមឥទ្ធិពល«អញនិយម»យ៉ាងខ្លាំងនៅឡើយ។ ម្យ៉ាងទៀត ទម្លាប់ធ្វើនយោបាយយកតែឈ្នះក៏បានធ្វើឲ្យការរិះគន់គ្នាមួយចំនួនបាត់បង់ន័យស្ថាបនាហើយធ្លាក់ក្នុងការវាយប្រហារយកឈ្នះចាញ់ទៅវិញ។
សរុបមកវិញ ទោះបីជាប្រជាធិបតេយ្យរីកលូតលាស់គួរឲ្យកត់សម្គាល់ក៏ដោយ នៅមានកិច្ចការជាច្រើនទៀតដែលត្រូវធ្វើដើម្បីពង្រឹងគ្រឹះវប្បធម៌មួយនេះឲ្យបានរឹងមាំ។ អ្នកនយោបាយ និងមន្ត្រីអាជ្ញាធរគឺជាអ្នកដែលត្រូវបង្ហាញគំរូមុនគេ។ ពួកគេគួរតែព្យាយាមបើកចិត្តទូលាយថែមទៀតដើម្បីទទួលយកវប្បធម៌ពហុគំនិត។
នៅពេលដែលអ្នកនយោបាយចេះរិះគន់គ្នាក្នុងន័យស្ថាបនា ចេះទទួលយកការរិះគន់ និងចេះកែលម្អកំហុសឆ្គងរបស់ខ្លួនប្រកបដោយការទទួលខុសត្រូវ នោះទើបសមជា«ចរិតអ្នកប្រជាធិបតេយ្យ»។ បើពុំដូច្នោះទេ ពាក្យប្រជាធិបតេយ្យដែលគេនាំគ្នាប្រើសព្វថ្ងៃ នឹងក្លាយជាពាក្យបោកប្រាស់តែប៉ុណ្ណោះ៕
ព្រឹត្តិបត្រព័ត៌មានព្រឹត្តិបត្រព័ត៌មានប្រចាំថ្ងៃនឹងអាចឲ្យលោកអ្នកទទួលបាននូវព័ត៌មានសំខាន់ៗប្រចាំថ្ងៃក្នុងអ៊ីមែលរបស់លោកអ្នកផ្ទាល់៖
ចុះឈ្មោះ