នៅក្នុងនាទីយល់ដឹងអំពីច្បាប់ កាលពីលើកមុន យើងបានឃើញអំពីសិទ្ធិរបស់អ្នកដែលកាន់កាប់អចលនវត្ថុ ដោយស្របច្បាប់ ក៏ប៉ុន្តែ មិនទាន់មានប័ណ្ណកម្មសិទ្ធិ។ នៅថ្ងៃនេះ សេង ឌីណា នឹងលើកបញ្ហាថ្មីមួយទៀត គឺ “ការធ្វើសម្បទានដីសង្គមកិច្ច” មកបកស្រាយ តាមរយៈបទសម្ភាសន៍ជាមួយ បណ្ឌិត ហ៊ែល ចំរើន។
ដូចដែលលោក-អ្នកបានជ្រាបរួចមកហើយ កាលពីលើកមុនថា ភោគី (មានន័យថា អ្នកកាន់កាប់អចលនវត្ថុ ដោយស្របច្បាប់ ប៉ុន្តែ មិនទាន់មានប័ណ្ណកម្មសិទ្ធិ) ក៏មានសិទ្ធិប្រហាក់ប្រហែលនឹងកម្មសិទ្ធិករដែរ គឺមានសិទ្ធិប្រើប្រាស់ (ដូចជា សាងសង់លំនៅដ្ឋាន ដាំដុះ បង្កបង្កើនផល) សិទ្ធិអាស្រ័យផល (ដូចជា ជួល ប្រវាស់) និងមានសិទ្ធិផ្ទេរកម្មសិទ្ធិបន្ត (ដូចជា លក់ ឬចែកជាកេរមរតកទៅឲ្យកូនចៅ)។
ភោគី ដែលកាន់កាប់អចលនវត្ថុត្រឹមត្រូវតាមល័ក្ខខ័ណ្ឌ ដែលកំណត់ដោយច្បាប់ ក្នុងរយៈពេល ៥ឆ្នាំជាប់ៗគ្នា អាចក្លាយទៅជាម្ចាស់កម្មសិទ្ធិបាន។
ក៏ប៉ុន្តែ ច្បាប់ភូមិបាល ដែលចូលជាធរមាន កាលពីឆ្នាំ២០០១ បានបិទបញ្ចប់រាល់ការចូលកាន់កាប់ដីធ្លី ក្នុងឋានៈជាភោគី មានន័យថា ច្បាប់ទទួលស្គាល់តែអ្នកចូលកាន់កាប់ មុនឆ្នាំ២០០១ប៉ុណ្ណោះ។ អ្នកដែលចូលកាន់កាប់ ក្រោយច្បាប់ភូមិបាលឆ្នាំ២០០១ចូលជាធរមាន ត្រូវចាត់ទុកថាជាការកាន់កាប់ ដោយខុសច្បាប់។
ក៏ប៉ុន្តែ ច្បាប់ភូមិបាលថ្មីនេះ ក៏បានបង្កើតយន្តកម្មមួយដែរ ដើម្បីជួយដល់ប្រជាពលរដ្ឋកម្ពុជាក្រីក្រ ដែលគ្មានដី នោះគឺ “ការធ្វើសម្បទានដីសង្គមកិច្ច”។
នៅថ្ងៃនេះ បណ្ឌិត ហ៊ែល ចំរើន នឹងត្រឡប់មកបកស្រាយបំភ្លឺ អំពីសម្បទានដីសង្គមកិច្ចនេះ។
១-តើប្រជាពលរដ្ឋ ដែលអាចទទួលបានដីសម្បទានសង្គមកិច្ច ត្រូវមានលក្ខណៈសម្បត្តិអ្វីខ្លះ?
ក-មានសញ្ជាតិខ្មែរ និងមានសមត្ថភាពតាមផ្លូវច្បាប់ ដើម្បីធ្វើជាម្ចាស់ដី
ខ-ជាមេគ្រួសារ នៃគ្រួសារ ដែលមានសមាជិកពីរនាក់ ឬច្រើននាក់ ដែលជាប់សាច់សាលោហិតជាមួយគ្នា ឬមានចំណងអាពាហ៍ពិពាហ៍ និងរស់នៅជាមួយគ្នា ក្នុងលំនៅដ្ឋានតែមួយ។
គ-មានប្រាក់ចំណូលទាប (កម្រិតប្រាក់ចំណូលនេះត្រូវកំណត់ដោយប្រកាសរបស់ក្រសួងសង្គមកិច្ច និងការងារ)
ឃ-មិនមែនជាកម្មសិទ្ធិករ ឬជាភោគី លើដីផ្សេងទៀត
ង-មានឆន្ទៈ និងមានលទ្ធភាពអនុវត្តតាមកម្មវិធីសម្បទានដីសង្គមកិច្ច ដែលនឹងត្រូវប្រគល់ឲ្យ
ក្រៅ ពីប្រជាពលរដ្ឋ ដែលមានលក្ខណៈសម្បត្តិខាងលើនេះ មានប្រភេទពលរដ្ឋមួយចំនួន ដែលមានសិទ្ធិជាស្វ័យប្រវត្តិ ក្នុងការទទួលបានសម្បទានដីសង្គមកិច្ច មានន័យថា អាជ្ញាធរមិនអាចបដិសេធសំណើរបស់ជនទាំងនេះបានទេ៖ មេគ្រួសារជាស្រ្តី មេគ្រួសារជាជនបាត់បង់សមត្ថភាព (ពិការ) មេគ្រួសារជាអតីតយុទ្ធដែលបាត់បង់សមត្ថភាព និងមេគ្រួសារជាយោធិនរំសាយ។
២-តើសម្បទានដីសង្គមកិច្ច ត្រូវផ្តល់ជូនប្រជាពលរដ្ឋដោយឥតគិតថ្លៃ ឬក៏មានបង់ថ្លៃឈ្នួល?
ដីសម្បទានសង្គមកិច្ច ត្រូវផ្តល់ជូនប្រជាពលរដ្ឋ ដោយឥតគិតថ្លៃ។
៣-តើសម្បទានិក (មានន័យថា អ្នកដែលទទួលបានដីសម្បទានសង្គមកិច្ច) អាចកាន់កាប់ដីនេះបាន ក្នុងរយៈពេលប៉ុន្មានឆ្នាំ?
គ្រប់សម្បទានដីទាំងអស់ មិនអាចផ្តល់ឲ្យលើសពីរយៈពេល ៩៩ឆ្នាំឡើយ។
ក៏ប៉ុន្តែ សម្បទានដីសង្គមកិច្ច មានលក្ខណៈពិសេសមួយ គឺ សម្បទានិកអាចស្នើសុំធ្វើជាម្ចាស់កម្មសិទ្ធិបាន ក្រោយពីបានកាន់កាប់ដីសម្បទានរយៈពេល៥ឆ្នាំជាប់ៗគ្នា។
៤-បើដូច្នេះ តើសម្បទានដីសង្គមកិច្ច និងភោគៈ មានចំណុចខុសគ្នាត្រង់ណាខ្លះ?
ទាំងភោគី និងសម្បទានិកដីសង្គមកិច្ច សុទ្ធតែអាចសុំធ្វើជាម្ចាស់កម្មសិទ្ធិលើដីដែលខ្លួនកាន់កាប់បាន ក្រោយពីបានកាន់កាប់ដី ក្នុងរយៈពេល ៥ឆ្នាំ ជាប់ៗគ្នា។
ចំណុច ដែលខុសគ្នា គឺត្រង់ថា នៅក្នុងរយៈពេលកំពុងកាន់កាប់ ៥ឆ្នាំនេះ ភោគី អាចផ្ទេរសិទ្ធិរបស់ខ្លួនទៅឲ្យអ្នកដ៏ទៃបាន (ដូចជា លក់ ឬធ្វើជាអំណោយនូវដីរបស់ខ្លួនបាន)។
ចំណែកសម្បទានិកដី សង្គមកិច្ចវិញ ក្នុងពេលរង់ចាំបានក្លាយជាម្ចាស់កម្មសិទ្ធិ (៥ឆ្នាំ) មិនអាចធ្វើការផ្ទេរសិទ្ធិរបស់ខ្លួនបានទេ គឺអាចមានសិទ្ធិត្រឹមតែប្រើប្រាស់ (សាងសង់លំនៅដ្ឋាន ដាំដុះ បង្កបង្កើនផល) និងអាស្រ័យផល (ជួល ប្រវាស់) តែប៉ុណ្ណោះ។
៥-ប្រសិន បើនៅក្នុងរយៈពេលកាន់កាប់ដី មិនទាន់គ្រប់ ៥ឆ្នាំ សម្បទានិកទទួលមរណភាព តើសម្បទានដីសង្គមកិច្ចត្រូវរលាយជាស្វ័យប្រវត្តិ ហើយដីសម្បទានត្រូវប្រគល់ទៅឲ្យរដ្ឋវិញ ឬក៏កូនចៅ ដែលជាទាយាទរបស់អ្នកស្លាប់នេះអាចកាន់កាប់បន្តបាន?
សម្បទានដី សង្គមកិច្ច មិនអាចរលាយជាស្វ័យប្រវត្តិ ដោយមកពីហេតុតែសម្បទានិកទទួលមរណភាពនោះទេ។ កូនចៅ (ទាយាទ) របស់សព អាចបន្តកាន់កាប់ដីសម្បទាននេះតទៅទៀតបាន។
៦-នៅក្នុងករណី ដែលសម្បទានដីសង្គមកិច្ចត្រូវផ្ទេរជាមរតកទៅឲ្យកូនចៅ តើរយៈពេល ៥ឆ្នាំ ដែលច្បាប់តម្រូវឲ្យកាន់កាប់ ដើម្បីបានក្លាយជាម្ចាស់កម្មសិទ្ធិលើដីហ្នឹង ត្រូវចាប់ផ្តើមរាប់ឡើងវិញ ឬក៏អាចរាប់បន្តពីមុន?
ចំណុច នេះ មិនមានចែងលម្អិតនៅក្នុងច្បាប់ភូមិបាល ឬអនុក្រឹតស្តីពីសម្បទានដីសង្គមកិច្ចនោះទេ។ ក៏ប៉ុន្តែ តាមគោលការណ៍ទូទៅនៃច្បាប់ រយៈពេល ៥ឆ្នាំ ត្រូវចាប់រាប់បន្ត មិនមែនរាប់ឡើងវិញនោះទេ។ មានន័យថា ប្រសិនបើសម្បទានិកកាន់កាប់បាន ៣ឆ្នាំ ហើយទទួលមរណភាព ទាយាទរបស់សពទទួលកាន់កាប់ដីសម្បទាននេះ រយៈពេល ២ឆ្នាំទៀត គ្រប់ ៥ឆ្នាំ ហើយអាចសុំធ្វើជាម្ចាស់កម្មសិទ្ធិបាន៕
ព្រឹត្តិបត្រព័ត៌មានព្រឹត្តិបត្រព័ត៌មានប្រចាំថ្ងៃនឹងអាចឲ្យលោកអ្នកទទួលបាននូវព័ត៌មានសំខាន់ៗប្រចាំថ្ងៃក្នុងអ៊ីមែលរបស់លោកអ្នកផ្ទាល់៖
ចុះឈ្មោះ